Razvoj evropske industrije na teret osiromašenog Vareša
Vareš je gradić u centralnoj Bosni, nekadašnji rudarski i industrijski centar, jezgro društvenog razvoja, zajedništva i solidarnosti. Već decenijama trpi zapuštenost i zanemarenost zbog rušilačke, pljačkaške tranzicije koja je uništila izvore dostojanstvenog rada i osiromašila cijelu zajednicu.
Nakon obustave eksploatacije željezne rude u Varešu, na mjestu bivšeg površinskog kopa Smreka, nastalo je jezero koje su Varešani nazvali Nula.
Jezero Nula nalazi se samo par minuta šetnje od centra Vareša, poribljava se i koristi za sportski ribolov već dvadeset godina, a ljeti ga vareška djeca koriste kao kupalište. Vareškom jezeru Nula trebala su desetljeća da se izliječi od rudarskih rana, a danas je voda za kupanje izvrsne kvalitete.
U kancelarijama Evropske unije možda se ranije nije čulo za Vareš i možda se nikad više neće ni čuti, ali se projektom koji podržava i finansira Evropska unija uskoro namjerava uništiti vareško jezero i izložiti zajednicu rizicima i trajnim posljedicama.
Narednog mjeseca, u okviru projekta VAMOS, u vareškom jezeru Nula planira se testirati oprema za podvodno rudarstvo. Radi se o projektu ispitivanja mogućnosti podvodne eksploatacije rude koji i Evropska unija finansira kroz program Horizon 2020, a u kojem učestvuju partneri iz niza zemalja članica EU.
Prototip stroja do sada je testiran samo u jezeru Lee Moor u Engleskoj, čije kompanije su nositelji projekta i očekuju povrat ulaganja, ali za razliku od jezera u Varešu, jezero Lee Moor nije živo jezero nego skladište kanalizacijskog otpada. Jedino preostalo testiranje planira se sprovesti u Varešu, u Bosni i Hercegovini, zemlji koja nije ni kandidat za članstvo, u živom jezeru kreiranom podzemnim vodama i čistim izvorima, u jezeru bogatom ribom.
Građanima Vareša VAMOS je predstavljen kao EU megaprojekat koji “zamrli Vareš vraća u život”, čime su probuđene nade u ponovno pokretanje rudarstva i zapošljavanje i tako zavarano stanovništvo jer predviđeno testiranje osiromašenom Varešu ne bi donijelo ništa – osim uništenja jezera, pomora ribe i niza rizika po okoliš i zdravlje stanovništva.
Projekat pretpostavlja onečišćenje voda i mogućnost aktiviranja klizišta ali na opasnosti javnost nikako nije upozorena, nego su građani Vareša slučajno pronašli, slučajno objavljene, povjerljive dokumente na internet stranicama lokalnog VAMOS partnera, te se organizovali na društvenim mrežama .
VAMOS projekat je u Vareš došao na temelju aplikacije popunjene na aplikantu stranom engleskom jeziku, bez ikakvog stručnog uvida, a projekat koji je finansiran sredstvima iz EU programa Horizon 2020 je radi izbjegavanja lokalnih propisa prijavljen pod sasvim suprotnim nazivom i nema niti pravnih uslova za njegovu realizaciju.
Svi elementi vrlo nestručnog, tajnovitog i zatvorenog procesa pobudili su u građanima i sumnju u integritet samih institucija EU koje finansiraju projekat i koje su dopustile da se realizacija vrijednog i za EU značajnog projekta zasnuje na opskurnom, kontroverznom i nezakonitom testiranju, bez ikakve prethodne studije, ali sa planom monitoringa utjecaja na okoliš i stanovništvo, koje bi dodatno trajno oštetilo jednu već pljačkaškom
privatizacijom i nemilosrdnom eksploatacijom osiromašenu zajednicu.
Molimo vas da ne dopustite da radi jednokratnog testiranja prototipa nove tehnologije stanovništvo Vareša bude prisiljeno fizički štititi vodno dobro, koje je od samog nastanka koristilo i oplemenjivalo. Sigurni smo da testiranje VAMOS projekta možete izvršiti na nekoj drugoj lokaciji, koja nije bogata ribom, nije povezana sa podzemnim
i površinskim vodama i nije jedino gradsko kupalište zajednice.
Ukoliko želite da upoznate zabrinute građane Vareša i jezero Nula, rado ćemo vas dočekati u Varešu.
Hvala vam,
Građanska inicijativa za jezero Nula u Vareš
